– Берік Уәлиұлы, Ұлттық спорт қауымдастығының құрамына кіретін Құсбегілік федерациясына жетекшілік жасағаныңызға да төрт жылға жуықтапты. Қазіргі уақыттың екпінімен қарағанда бұл көп те, аз да емес. Әйтсе де, атқан таң мен батқан күнге бір шегініс жасап қояйықшы. Не істелді, не істеледі? Федерацияның алдағы жоспары қалай?
– Иә, бағзыдан қалған бекзат өнерге қолымыздан келгенінше қамқорлық жасап, ата-баба мұрасына адалдық танытуға барымызды салып келеміз. Құсбегілікті дамыту, қолдау жұмыстары 2013 жылдан бері атқарылып жатыр. 2021 жылдың соңына қарай маған ұсыныс түсті, 2022 жылы Республикалық құсбегілік федерациясы болып атауы жаңартылды. Өзің айтып отырғандай, басқа федерациялар сияқты Ұлттық спорт қауымдастығының қатарына қосылдық. Сол сәттен бастап Республикалық құсбегілік федерациясы ресми тіркеліп, аккредитациядан өтті. Қызметі жүйеленіп, тұрақты кеңсесі ашылды. Штаттық кестесі бекітіліп, есепшоттары іске қосылып, әкімшілік басқару персоналына алты адам еніп, өздеріне тиесілі міндетті жұмыстары белгіленді. 2023 жылдың екіншісі жартысынан бастап құсбегіліктен Қазақстан Республикасының ұлттық құрама командасы жасақталып, жасы бар, ересегі бар 24 спортшы федерация тарапынан тұрақты жалақы ала бастады. Аймақтарда Федерация филиалдары ашылып, аға жаттықтырушылар қызмет атқарып келеді.
– Қазіргі технология заманында қоғам сұранысынан қалмаудың басты жолы – техникалық тұрғыда толықтай "қаруланып", сақадай сай тұру. Бұл өзіңіз атқарып жатқан жұмысты жан-жақты насихаттап, тұтынушы сұранысын толық қанағаттандыру үшін керек. Ал құсбегілік – бәріміз білетіндей, нағыз экшн өнер десек болады. Оны толық түсіру үшін түрлі техника керек. Сіздер ұйымдастырған салбурындарда осы техника жағы түгел секілді көрінеді...
– Дұрыс байқаған екенсіз. Бұл қазіргі ақпараттық тасқын дәуірлеген замандағы уақыт талабы деуге болады. Федерация құсбегілік спортын дамытуға және жарыстарды өткізуге қажетті техникалық базамен толық қамтамасыз етілді. Атап айтқанда, кәсіби бейнекамера, фотоаппарат, квадрокоптер, жарысқа арналған электронды табло, электронды курсинг, бинокль, секундомер, тағы да сол сияқты керек-жарақтармен толық жабдықталды. Одан бөлек, жаңа жоғарыда айтқан, әкімшілік басқару персоналы түгелдей жаңа ноутбук, принтерлермен қамтамасыз етілді. Аталған техникалық жабдықтарымызды түгендеуге мүмкіндік берген Спорт қоры мекемесінің атын атамай кетуге болмайды. Федерацияның атынан ресми сұраныс жолдап, техникалық құралдардың қажеттілігін дәлелдегеніміздің нәтижесінде осы мүмкіндікке қол жеткіздік.
– Ұлттық спорт, соның ішінде осы құсбегілік бұқаралық сипат алып, жастар арасында қырғи, қаршыға ұстайтын балалар көбейіп келе жатқаны қуантады. Дегенмен осы салаға қатысты оқу-әдістемелік құралын әзірлеу мәселесі ақсап тұрған сыңайлы...
– Бекзат өнерімізді құймақұлақ бабаларымыз үлкен ыждаһатпен үйреніп, сан ғасырларға жеткізді. Қазақта құсбегілердің шежіресін тарату дәстүрі, құстарды мекендеген аймағына, жеке қасиеттеріне қарай саралау дәстүрі, құс сынау өнері, баптау тәсілдері ғылыми деңгейге жеткен. Мұны арнайы үйренбей, ұстаз алдын көріп дағдыланбай меңгеру мүмкін емес. Жалғыз-ақ құстың "қоясын түсіру" қандай күрделі процес екенін жалпы жұрт біле бермейді. Мен белгілі құсбегінің әулетінен болған соң, бала күнімнен құлағымда қалған әңгімелерден білемін. Бұл дала данышпандарына айналған аталарымыздың өмірлік тәжірибесі десек артық айтқанымыз емес. Сол даланы еркін меңгерген аталарымыз, алқаракөк аспанды кеңінен иеленген қыранды қолға қондырды емес пе?! Кешегі Тінейді, Жалайыр Шораны, Жәлменбетті айтсақ та жетіп жатыр. Дегенмен әр спортты заманауи талапқа сай, әдіс-тәсілін қаттап-шоттап отыру тарих үшін керек болса, қазіргі заманның талабына сай, халықаралық деңгейге шығу үшін де оның жан-жақты зерделеніп, бүге-шігесіне дейін талданып, қағаз бетіне түскені дұрыс. Осыны ескере отырып, ардагер құсбегілер, халықаралық дәрежедегі спорт шеберлері, жаттықтырушылар бас болып, халықтық тәжірибені жинақтап, құсбегіліктен шағын методикалық кітап жазылып, баспадан шығарылды. Бұл жалпы құсбегілік спортына, құсбегілік дәстүрімізге қызығушылық танытқан кез келген адамға түсінікті тілмен жазылған тырнақалды туынды болды. Биыл тағы да дамытып, дизайнын өңдеп, қайта басу жоспарымызда бар. Бұдан бөлек, екі жылдан бері ресми сайтымызды ашып, федерация жаңалықтары мен қажетті ақпараттарын тұрақты жариялап келеміз. Құсбегілік спортын дәріптеп жүрген БАҚ та аз емес. Солардың бірі, былтыр "Хабар" телеарнасынан бүркітшілердің өмірі жайлы ақпараттық-танымдық "Құсқанат ғұмыр" атты бағдарламаның 12 шығарылымы көрерменге жол тартты.
– Айтпақшы, осы бағдарлама биыл жалғасын таба ма?
– Бұйырса, биыл да жалғастыру ойымызда бар. Сондай-ақ еліміздегі құстың қыр-сырын жетік меңгерген ардагер құсбегілерді қолдау мақсатында, екінші жағынан, ел ішінде құсбегілік өнерді насихаттау тұрғысынан "Қыранның тілін тапқан ер" атты жобаны қолға алдық. Осы орайда, әсіресе әлеуметтік желі қолданушыларына арнап биыл "Қыран-Time" жобасын бастайтынымызды айта кеткім келеді.
– Сізден бір түйткілді мәселені сұрағым келіп отыр. Бұл мәселе көтерілгелі де біраз болды, бірақ әлі шешімін таппай келеді. Ол – құсбегілеріміздің құстарын ел ішінде тасымалдау мәселесі. Бұл шаруаның барысы не болып жатыр?
– Мұндай мәселе барын осы саланы басқаруға келген күннен бастап білемін. Шешу тетіктері қарастырылып, ҚР Ұлттық спорт қауымдастығы, ҚР Көлік министрлігі және "ҚТЖ" АҚ-мен бірлесіп, Қазақстан Республикасының аумағында теміржолмен құстарды тасымалдау мәселелерін жеңілдету бойынша жұмыс атқарылып жатыр. Тасымалдау ережелеріне өзгерістер енгізу бойынша жұмыстар жалғасады. Жақын арада жалғыз біздің емес, барлық ұлттық спорт түрлерінің мәселелері жинақталған құжат ҚР Парламент депутаттарының талқылауына ұсынылады. Жақсы үміт ешқашан үзілмейді ғой, күтейік.
– Берік Уәлиұлы, енді әңгіме ауанын федерацияның нақты жұмысына қарай бұрайық. Өзіңіз басшылыққа келгелі бері құсбегілік спортынан қанша сайыс өтті? Қандай жетістіктер бар?
– 2023 жылдан бері төрт рет Қазақстан Республикасының чемпионаты, жеті рет халықаралық турнир, үш рет республикалық жарыс және V Дүниежүзілік көшпенділер ойындары өтті. Сонымен қатар жаттықтырушылар мен төрешілерге арналған республикалық оқу-әдістемелік семинары өткізілді. Әрине, жылды қорытындылап, елдегі бүкіл құсбегінің басын қосып, қорытынды конференция ұйымдастырдық. Федерация тарихындағы алғашқы конференция барысында үздік атанған жыл спортшыларына, жаттықтырушыларға, төрешілер мен ардагер құсбегілерге құрмет көрсетіліп, түрлі деңгейдегі алғыс хаттармен, қаржылай сыйлықтармен марапатталды.
